Tweet

Kurtuluş Savaşı Döneminde Mudurnu

30 Ekim 1918 Mondros Ateşkes Antlaşması sonrasında Anadolu siyasal, sosyal ve ekonomik açıdan bir kaosa itilmişti. Orduların terhis edilmesi, önemli bölgelerin işgali, bu bölgelerden kaçan insanlarımız, harp içinde türeyen eşkıyalar, azınlıkların tavrı sosyal bunalımı yükselten etkenlerdi. Üretimin düşmesi, kıtlık ve açlık ekonomik sıkıntıyı arttırıyordu.

Böyle bir ortamda, Ankara’da T.B.M.M.’ni açma ve Kuva-yi Milliye’yi örgütleme çalışmaları ülkenin tek ışığı olmuştu. İtilaf devletleri Ankara’da doğmakta olan umut ışığını karartmak için Marmara’nın güneyinde ve doğusunda iç karışıklıklar çıkarma gayretine girdiler. Anzavur isyanı, Balıkesir. Bursa civarında yayıldı. Şeyhülislam Dürrizade’nin imzaladığı milli mücadele karşıtı fetvalar İngiliz uçaklarıyla Bolu, Düzce, civarına dağıtıldı. Adapazarı, Mudurnu, Nallıhan civarına dağıtıldı. 7 Şubat 1919’da 4 İngiliz subayı ve bir Ermeni papazdan oluşan kışkırtıcı heyet, Bolu – Mudurnu – Taraklı dolaylarında milli mücadele aleyhinde propaganda yapıp “Peyam-ı Sabah ve Alemdar” adlı gazeteleri dağıttılar. Bolu Mutasarrıf ı Osman Kadri’nin Kuvay-i Milliye’yi Bolşeviklik ile suçlayan beyannameleri köylere kadar ulaştırıldı. İzmit mutasarrıfı İbrahim ise Adapazarı havalesinde 150 TL maaşla isyancı yazımına girişti. Saraydan çıkarları olan bazı etnik gruplar ise vaatler ile kandırılarak isyanın içine çekildiler.

Mevcut gelişimin farkında olan Mudurnu’lu aydınlar 30 Mayıs 1919’da Redd-i İlhak Cemiyeti’ni. 20 Ekim 1919’da da Mudurnu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’ni kurdular. Hakkı Durukan’ın başkanı olduğu cemiyetin kurucuları arasında Selim Sarıbay, Fuat Armutçu, Besim ve Ubeydullah Doğulu, Binbaşı Şevki Bey, Yüzbaşı Muharrem, Sabri Karaçayır, Hilmi ve Salih Zeki Beyler vardı.

İstanbul’un görevlendirdiği Şeyh Anzavur, Anzak Ahmet, Süleyman Şefik Paşa. Suphi Paşa, Binbaşı Hayri gibi elebaşları öncülüğünde 9 Nisan 1920’de Adapazarı – Hendek, 13 Nisan’da Düzce – Bolu, 19 Nisan’da Nallıhan ve Çayırhan T.B.M.M. ne karsı ayaklandı. Dört bir yandan isyan ateşi arasında kalan Mudurnu’ya yönelen asiler, yağma ve talan hevesindeki civar köylüleri de yanlarına alarak 21 Nisan 1920’de şehri bastılar. Hükümet konağına girerek Kaymakam Naili Bey ve Savcı Salih Zeki Bey’i esir ettiler. Bölge direniş komutanı Kuşçu Eşref, Binbaşı Şevki Bey, Yüzbaşı Hilmi Bey öncülüğünde şehri savunmaya çalışan yerel milli kuvvetlerin yardımına 4 Mayıs 1920’de Çolak İbrahim Bey kuvvetleri yetişti ve isyancılar dağıtıldı. Büyük Camii İmamı Filibeli Tevfik Hoca ve Binbaşı Şevki Bey öncülüğünde Beşkavak mevkiinde büyük bir miting düzenlendi. Burada T.B.M.M. beyannamesi okunarak, halkın Milli Mücadeleye katılması, isyancılara inanmaması telkini yapıldı. Halk üzerinde derin bir etkisi olan Filibeli Tevfik Hoca daha sonra 8 Haziran 1920’de bölgedeki asilere nasihat için Düzce’ye de gitti.

Marmara’nın doğusunda çıkarılan isyanların ortasında kalan Mudurnu’nun stratejik önemini gören Milli Kuvvetler yöreye kuvvet yığmaya başladılar. Çerkez Ethem emrindeki bazı birlikler, Kaymakam Arif Bey Müfrezesi, Demirci Efe, Binbaşı Nazım Bey ve Refet Paşa Bolu yönüne; Geyve yönüne ise Ali Fuat Paşa kuvvetleri gönderildi. Bu toparlanmayı sezen Bolu – Düzce isyancıları 13 Mayıs 1920’de büyük kuvvetlerle tekrar Mudurnu üzerine yürüdüler. Birinci isyan girişiminde Kuva-yi inzibatiyecilerin gerçek yüzünü gören şehir halkı. Bolu Mutasarrıfı Osman Bey, Düzce’li Koç ve Ali Bey’ler komutasındaki isyancılara karşı millî güçlerle birleşip şehre asileri sokmadılar. 13.14.15 Mayıs 1920 günleri tüm şiddetiyle devam eden çatışmalara Nallıhan üzerinden gelen Nazım Bey emrindeki 500 kişilik Milli Efe kuvvetleri de katılınca asiler bozguna uğradı. Bunu müteakip Sarıklı Necati Bey emrindeki 500 kişilik Milli kuvvetler. 11. Fırka Kumandanı Arif Bey müfrezesi ve 20 Mayıs 1920’de General Refet Paşa kuvvetleri şehre girdiler. Refet Paşa hükümet konağı balkonundan halka hitap ederek coşkun tezahürat ve alkışlarla karşılandı. Diğer taraftan Mudurnu’nun kuzeyinde, önceden asilerin eline düşen Trabzon mebusları Hüsrev ve Osman Beyler kurtarıldılar. Asilerin esir edilen elebaşlarından 6 kişi idam edildi. Bunlar arasında Binbaşı Kemal, Anzavur’un jandarma kumandanı emekli bir yüzbaşı ve isyancıların elebaşlarından Ermeni Komitacısı Siranik bulunuyordu.

24 Ekim 1920’de Mustafa Kemal, Mudurnu balkının Milli Kuvvetlere karşı gösterdiği bağlılık ve vatanperver duygulara teşekkür eden bir telgraf gönderdi. Bu telgraf belediye binası önünde tüm halka okundu ve halk milli mücadele ve bağlılık gösterileri yaptı.

Batı cephesinde Yunanlılar’a karşı yapılan l. ve 2. İnönü, Sakarya savaşlar ve Büyük Taarruz öncesinde Mudurnu önemli bir cephane ve asker nakil yol olmanın yanı sıra yüzlerce gencini de cephelere göndermiştir. Batı ve Adana cephelerine asker yazımının başladığı ilk şehirlerden birisi Mudurnu olmuştur, 2.İnönü savaşı sonrasında Mudurnu’dan geçen Kazım Özalp halkın “Her hizmet ve fedakârlık lazımsa ifaya hazırız” dediğini ve zaferi coşkun şenliklerle kutladığını anlatır. Sakarya Muharebesi öncesinde İzmit bölgesinden güneye kaydırılan ve doğudan gelen askeri birliklerin ve cephanenin Eskişehir- Afyon hattına geçişinde Mudurnu-Nallıhan gibi kazalardaki halkın, Milli Kuvvetlere her türlü yardımı yapmak için faaliyet gösterdiğini ve bu vatanperverliği şükranla görüp takdir ve teşvik ettiklerini K. Özalp belirtir.